HİLE VE SUİSTİMAL DENETİMİ VE İŞLEVİ ?

İşletmeler bünyelerini büyütmeyi ve varlığını sürdürmeyi amaçlar ancak son yıllarda artış göstermiş olan hile ve yolsuzluklar geleceklerinin devamlılığı adına büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Özellikle büyük şirket skandalları ( Enron, Wordcom, Adelpia, Parmalat) sonrasında denetim ve denetçilerin önemi anlaşılmıştır.

Hile; sahtekarlık, aldatma gibi anlamları karşılar. Güç veya varlığı kötüye kullanma, haksız kazanç sağlama gibi anlamları kapsayan hukuka aykırı davranışlardır. 

İşletmeler hileyi önlemeyi ve ortaya çıkarmayı hedefler. Bu hedefin ihtiyacı olarak hile denetim kavramı ortaya çıkmıştır. Hile denetimi kapsamında mali tablolarda hile, hata ya da yanlışlığın mevcut olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır. Güvenceyi sağlamak amacıyla yapılan planlı bir faaliyettir. 

İşletme içerisinde 3 tür hile bulunur. Bunlar; işletme varlıklarının kişisel amaçlı kullanımı, hileli mali raporlama, yolsuzluklar, suistimaller ve ahlaka aykırı davranışlardır. Finansal yönden hile yapılması muhasebe ilke ve standartlarına aykırıdır. Ayrıca, işletmelerdeki birçok eksiklik ve koşul hileye ortam hazırlar. Hile; birey veya örgütlerce gerçekleştirilebilir.

Hile denetimi ve denetçiliği uzmanlık gerektirmektedir. Usulsüzlüklerden kaynaklı varlıkta azalmaların olup olmadığının denetimi bağımsız, tarafsız ve tecrübeli kişilerce tespit edilmelidir. İşletmeler, çalışan hilelerine karşı iç kontrol adı verilen düzeni kurmalıdır ayrıca dışarıdan bağımsız denetim desteği almalıdır. 

İç kontrol, işletme bünyesindeki Yönetim Kurulu, yöneticiler ve çalışanlar tarafından yönlendirilen; operasyonların etkinliği, verimliliği, mali raporlama sisteminin güvenilirliği, yasal düzenlemelere uygunluk sağlamayı amaçlayan ve bu noktada makul güvenceyi sağlamak için tasarlanan bir sistemdir.

İşletmeler büyüdükçe daha karmaşık bir hal alır ve iç kontrol önem kazanır. Bu sebeple hile, hata, savurganlık ve yolsuzluğu minimum seviyeye indirip verimliliği arttırmak gerekir. Tek seferde en güvenilir ve en doğru rapor alımını sağlayacak, etkin ve dinamik bir iç kontrol sistemi kurulmalıdır.

Hile ve suistimal denetimi, hileli işlemleri ortaya çıkarmayı hedefleyen, hile içerebileceği varsayılan her türlü davranışa ön yargılı yaklaşımı ile bağımsız denetimden ayrılan denetim türüdür.

Bir çalışanın işletmedeki kaynak ve varlıkları kasıtlı olarak yasa dışı bir şekilde ele geçirmesi çalışan hilesi olarak tanımlanmaktadır. Hile denetiminin amacı; işletmelerdeki çalışanların kendi çıkarları doğrultusunda yasal olmayan bir yol ile aldatmaya dayalı bir davranışta bulunup bulunmadıklarını inceler

Özetle, hile ve suistimali çözmek için, hileyi yapan gibi düşünmeyi bilmek gereklidir. Çalışan ve Beyaz Yakalı suçlarında hile eylemi gizlice sürdürülür, kasıtlı eylemde bulunulur ve işletme ve kişiler zarar görür.

Hileli finansal raporlama, işletmenin karının manipüle edilmesidir. Küçük tutarlı işlemler, uygun olmayan varsayımlar ya da kanaatlerin yönetim tarafından değiştirilmesi ile başlatılabilir.

Varlıkların kötüye kullanılması, varlığın çalınması ile tanımlanabilir, çalışan ve yönetim tarafından gerçekleştirilebilir. Varlıkların kaybolması, izinsiz rehin verilmesini gizlemek için yanlış kayıtlar tutulması ve yanıltıcı belgeler düzenlenmesi ile ortaya çıkabilir.

Hile denetimi; hileyi önleme, araştırma ve işletmeye verilen muhtemel zararın tespiti olmak üzere 3 aşamadan oluşmaktadır.

Önleme faaliyetleri hileye karşı en önemli, en etkin ve en ekonomik mücadele yöntemidir. Önleme hizmetinde şirketin hileye karşı zayıf yönleri tespit edilir. Olabilecek suistimal ve hileleri önleme faaliyetleri, şirket etik ilkelerinin hazırlanması, hile önleme politikalarının oluşturulması, hile farkındalık eğitimlerinin verilmesi hizmetlerinden oluşur.